Δεν υπάρχει καμία απολύτως ένδειξη πως στην πλειονότητά τους οι Έλληνες πολίτες ήταν πρόθυμοι να μετάσχουν σε έναν ακόμη αιματηρό ένοπλο αγώνα αμέσως μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Ελλάδα ήταν ήδη ρημαγμένη από την τριπλή Κατοχή, όταν ήλθε η απελευθέρωση της ηπειρωτικής χώρας τον Οκτώβριο του 1944 και ολοκληρώθηκε με την απελευθέρωση της Κρήτης τον Ιούνιο του 1945.
Ο πληθυσμός της χώρας είχε αποδεκατιστεί είτε από την ασιτία είτε από τις μαζικές εκτελέσεις· μεγάλο μέρος των υποδομών είχε καταστραφεί· βασικά αγαθά είχαν εκλείψει και οι περισσότερες εμπορικές δραστηριότητες είχαν αντικατασταθεί από τη «μαύρη αγορά» και τις εμπράγματες ανταλλαγές.
Ακόμα και μέχρι το 1946, ο υπερπληθωρισμός εμφανιζόταν κάθε τόσο απειλητικός και οδηγούσε το βαθιά υποτιμημένο νόμισμα σε απανωτές καταρρεύσεις. Ταυτόχρονα, η ελονοσία θέριζε τους αγροτικούς πληθυσμούς και περιορίστηκε μόνο έπειτα από μια μεγάλη ανθρωπιστική βοήθεια από τα νεοσύστατα Ηνωμένα Έθνη.
Κοινή προσδοκία ήταν ότι η Ελλάδα έπρεπε να βοηθηθεί από τις Συμμαχικές Δυνάμεις προκειμένου να ανασυγκροτήσει την οικονομία της, να βελτιώσει τις δημόσιες υπηρεσίες και τη λειτουργία του κράτους και να αποκαταστήσει την ασφάλεια και ηρεμία του τόπου με τρόπο παρόμοιο με τα προγράμματα ανασυγκρότησης που εφαρμόζονταν την ίδια περίοδο σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Οι πρώτες ενδείξεις μιας προοπτικής ομαλοποίησης υπήρχαν ήδη. Παρά την κατάσταση του μεταπολεμικού χάους και τις διαρκείς και οξείες πολιτικές αντιπαραθέσεις που ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά του 1944 και τη Συμφωνία της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο 1945, η ελληνική οικονομία ανέκτησε δυνάμεις και το 1946 είχε αρχίσει να προσφέρει ευκαιρίες για εργασία και σταδιακή βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης. Τότε όμως άρχισε να εξαπλώνεται η εμφύλια σύγκρουση και το ερώτημα είναι, τι άραγε την προκάλεσε και την έκανε αναπότρεπτη;
Άμεση ενημέρωση τώρα και στο Google News - Ακολουθήστε το iEidiseis.gr στο Google News
Οι δύο βασικές θεωρίες που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, σχετικά με την εξήγηση μιας εμφύλιας διαμάχης, αφορούν είτε την ύπαρξη μιας ακραίας δυσαρέσκειας που πυροδοτεί τη λαϊκή οργή είτε την μονομερή επιβουλή μιας μερίδας εναντίον της άλλης.
Μπορεί αυτές οι θεωρητικές προσεγγίσεις να ερμηνεύουν τα κίνητρα και τις συμπεριφορές που υιοθέτησαν συγκεκριμένες ομάδες στην Ελλάδα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εντούτοις, δεν φαίνονται επαρκείς για να ερμηνεύσουν την αγεφύρωτη αντιπαλότητα και την ένταση των συγκρούσεων σε μαζικό επίπεδο που εκδηλώθηκε λίγο αργότερα και οδήγησε στο χάος και τις καταστροφές του Εμφυλίου.
Εξετάζοντας μια σειρά από περιφερειακά δεδομένα και κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν και κατά πόσο οι συγκρούσεις επηρεάστηκαν από τα τρέχοντα ή διαχρονικά προβλήματα των τοπικών κοινωνιών, φαίνεται πως ο βασικός παράγοντας που τα εξέθρεψε είναι η χρόνια οικονομική υστέρηση της χώρας.
Για να αντιμετωπιστούν, ήταν πολύ πιο πρόσφορη η επιλογή μιας πορείας ειρήνευσης, ηρεμίας και ανασυγκρότησης σε συνδυασμό με το άνοιγμα των ευκαιριών σε όλους τους πολίτες χωρίς διακρίσεις, όπως άρχισε άλλωστε να συμβαίνει με γοργούς ρυθμούς και στις άλλες χώρες της μεταπολεμικής Ευρώπης.
Με λίγα λόγια, η οικονομική επιδείνωση στη μετα-κατοχική Ελλάδα δεν οδηγούσε αναπόδραστα όσους υπέφεραν προς την κατεύθυνση της σύγκρουσης και της αμοιβαίας εξολόθρευσης, δήθεν επειδή έτσι μόνο θα μπορούσαν να διασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα και να βελτιώσουν τις προοπτικές τους.
Δεν συνέβαινε όμως το ίδιο με τις ηγεσίες, οι οποίες συχνά είναι πρόθυμες να καλλιεργήσουν κίνητρα και να χειραγωγήσουν συμπεριφορές αναμέτρησης όταν αντιληφθούν ότι οι αντίπαλοί τους υιοθετούν στρατηγικές μονομερούς ιδιοποίησης της εξουσίας.
Στην πραγματικότητα, η πολιτική αποκλεισμού της Αριστεράς αλλά και ευρύτερα των δημοκρατικών δυνάμεων επιβλήθηκε στην Ελλάδα, σε μαζική κλίμακα, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1936-1940, συνεχίστηκε με πολύ πιο βάναυσο τρόπο στην Κατοχή, και διαφάνηκε ως κύρια επιδίωξη και στην Μεταπολεμική περίοδο που ακολούθησε. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι περισσότερες κυβερνήσεις που προέκυψαν μετά την Απελευθέρωση έκλιναν, είτε ανοιχτά είτε συγκαλυμμένα, στο να συνεχιστεί και να παγιωθεί αυτός ο αποκλεισμός, ώστε να μεγιστοποιηθεί η πολιτική ιδιοποίηση της εξουσίας από τις δικές τους δυνάμεις.
Με συμμετρικό τρόπο, το ΚΚΕ κατέληξε να είναι απλοϊκά υπέρμαχο μιας κοινωνικής επανάστασης που (υποτίθεται ότι) θα εξάλειφε τον καπιταλισμό και θα έθετε όσους τον υπηρετούσαν σε οριστικό αποκλεισμό από την οικονομική και πολιτική δραστηριότητα του τόπου. Σύμφωνα με αυτή την λογική, το νέο οικονομικό σύστημα θα ωφελούσε αποκλειστικά πλέον τα εργατικά και αγροτικά στρώματα, ενώ την εξουσία θα ασκούσε φυσικά το ίδιο το κόμμα –εν ονόματί τους– αφού θεωρούσε ότι μόνο αυτό μπορούσε να τους εκπροσωπεί επάξια.
Βεβαίως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες βρέθηκαν μεταπολεμικά στα πρόθυρα μιας παρόμοιας εμφύλιας σύρραξης: συγκεκριμένα το Βέλγιο το 1945 και η Ιταλία το 1946. Εκεί όμως επικράτησε τελικά μια συντεταγμένη και ειρηνική διέξοδος που οδήγησε σε μια ισορροπημένη κατανομή πολιτικής ισχύος, άμβλυνε τις κοινωνικές αντιθέσεις και προώθησε τη συμμετοχή ευρέων λαϊκών στρωμάτων στην εξουσία και την οικονομική ευημερία.
Λίγα χρόνια μετά ακολούθησε η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινής Αγοράς –πρόγονος της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης– που έδωσε ακόμα περισσότερη σημασία στην οικοδόμηση μιας πιο βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομικής ανάπτυξης για τα κράτη-μέλη και τους πολίτες τους.
Αντίθετα, στην Ελλάδα αυτή η ευκαιρία χάθηκε για τρεις και πλέον δεκαετίες, γιατί η χώρα ευθύς αμέσως μετά την Απελευθέρωση μπήκε στη δίνη μιας πολύχρονης εσωτερικής αναμέτρησης με ανυπολόγιστες συνέπειες σε ανθρώπινο, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.
Οι αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις εγκλωβίστηκαν σε μια παρατεταμένη «παγίδα σύγκρουσης» στην διάρκεια της οποίας η προσπάθεια της μιας πλευράς να επικρατήσει μονομερώς προσέκρουε στην ισχυρή αντίδραση του αντιπάλου, αλλά ούτε αυτός με τη σειρά του είχε επαρκή ισχύ για τη δική του μονομερή επιβολή επί του άλλου.
Και ενώ οι οικονομίες σε άλλες χώρες σταθεροποιήθηκαν αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου το 1945 και στη συνέχεια ακολούθησαν μια πορεία ταχείας ανάπτυξης, η δραστηριότητα στην Ελλάδα παρέμενε αβέβαιη και ευάλωτη μέχρι το 1949 διευρύνοντας ακόμα περισσότερο το χάσμα με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Μια πρώτη αίσθηση για το βαρύ τίμημα που πλήρωσε η χώρα, αποκτά κανείς όταν δει ότι οι ανθρώπινες απώλειες στις μάχες του Εμφυλίου υπερέβησαν τον αριθμό απωλειών στις μάχες κατά τη διάρκεια της ιταλικής και γερμανικής εισβολής την περίοδο 1940-1941.
Επιπλέον, ακολούθησαν εξορίες και μαζικός εκπατρισμός των ηττημένων ανταρτών και των οικογενειών τους που τους ξέκοψε βίαια από το κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι για πολλές δεκαετίες. Οι διώξεις και το καθεστώς πολιτικού αποκλεισμού που επιβλήθηκε μετά το τέλος του Εμφυλίου διήρκησαν άλλα 25 χρόνια με κορύφωση την επιβολή μιας στρατιωτικής Δικτατορίας, μετατρέποντας έτσι την Ελλάδα σε μια εστία εγκαθιδρυμένου αυταρχισμού μέχρι την τελική αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας το 1974.
Πηγή: https://www.ieidiseis.gr/politiki/item/79302-pos-xathike-to-merisma-tis-elladas-apo-tin-niki-enantion-tou-aksona
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου